Bài viết

Bài viết - ThS. Hồ Tuấn Vũ - Kinh nghiệm về phát triển hệ thống thông tin tín dụng của các nước trên thế giới và bài học cho VN

KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG THÔNG TIN TÍN DỤNG CỦA CÁC NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM

Trong các thông tin phục vụ cho kinh doanh tín dụng của ngân hàng thương mại (NHTM) thì thông tin tín dụng (TTTD) ngân hàng chiếm vị trí rất quan trọng, vì nó liên quan trực tiếp đến khách hàng. Vì vậy, thông tin tín dụng ngân hàng đã thực sự trở thành quan trọng đối với sự sống còn của ngân hàng trong nền kinh tế thị trường.

1. Kinh nghiệm về phát triển hệ thống TTTD ngân hàng

Kinh nghiệm của ngân hàng trung ương Pháp

Ngân hàng trung ương Pháp có 22 chi nhánh vùng. Chi nhánh vùng giống như chi nhánh khu vực, vừa quản lý các chi nhánh khác trong vùng, vừa trực tiếp giao dịch với các NHTM trên địa bàn. Tại chi nhánh khu vực có 3 phòng chính là: phòng theo dõi tài khoản của NHTM, phòng kinh tế, phòng tiền tệ, trong đó Phòng kinh tế là phòng theo dõi rủi ro của các doanh nghiệp. Đây cũng là đặc điểm nổi bật của ngân hàng trung ương Pháp có cơ cấu để theo dõi rủi ro tín dụng từ trung ương đến các chi nhánh.

Nhiệm vụ chính của Vụ doanh nghiệp thuộc Tổng Vụ Tín dụng, ngân hàng trung ương Pháp là thu thập, lưu trữ thông tin từ phòng kinh tế của các chi nhánh của ngân hàng trung ương truyền về. Ngoài ra, Vụ còn có trách nhiệm chỉ đạo và điều hành công tác thông tin rủi ro trong toàn hệ thống ngân hàng trung ương Pháp. Vụ có tới hơn 200 chuyên gia phân tích doanh nghiệp làm việc tại 6 phòng.

Việc phân tích kinh tế doanh nghiệp ở ngân hàng trung ương Pháp do hai bộ phận tương đối độc lập trong Vụ doanh nghiệp đảm nhiệm, đó là: Trung tâm phân tích bảng tổng kết tài sản của doanh nghiệp (Centrale de bilans) và Trung tâm lưu trữ hồ sơ doanh nghiệp gọi tắt là FIBEN (Fichiers Banques Entreprises). Ngân hàng trung ương Pháp quy định cụ thể khi NHTM cho doanh nghiệp vay số tiền lớn hơn 700.000 F thì bắt buộc phải thông báo ngay cho ngân hàng trung ương (Vụ doanh nghiệp), thông tin phải thông báo cũng bao gồm các thông tin về tài chính, phi tài chính và tình hình dư nợ của doanh nghiệp.

Kinh nghiệm của Mỹ

Hoạt động thông tin tín dụng ra đời đầu tiên tại Mỹ, tuy không có cơ quan thông tin tín dụng công như một số nước khác, nhưng hoạt động thông tin tín dụng tại Mỹ rất phát triển, hầu hết các công ty thông tin tín dụng xuyên quốc gia là các công ty của Mỹ. Đây là kinh nghiệm của 2 công ty thông tin tín dụng điển hình:

- Kinh nghiệm của Công ty Transunion

Công ty Transunion thành lập năm 1968 ở Mỹ, là một trong những nhà cung cấp hàng đầu trên toàn cầu về dịch vụ thông tin tín dụng. Đến nay, công ty có 3.600 nhân viên, tại 24 nước trên toàn thế giới. Công ty hoạt động ở 50 bang của Mỹ và có chi nhánh tại Thái Lan, Hồng Kông, Hàn Quốc, Ấn Độ.

Bằng các sản phẩm thông minh dựa trên công nghệ (bao gồm việc đổi mới quyết định tín dụng và các công cụ phòng ngừa rủi ro; đổi mới các sản phẩm thị trường theo hướng tiên tiến, hạn chế rủi ro, các mô hình có thể thu lợi nhuận và quản lý đầu tư), công ty đã làm thoả mãn nhu cầu của khách hàng và lần đầu tiên đáp ứng yêu cầu lưu trữ thông tin trực tuyến và hệ thống xử lý phục hồi dữ liệu. Hệ thống này cung cấp một cách nhanh chóng, chính xác về thông tin tín dụngcủa người tiêu dùng cho những nhà cấp tín dụng trong cả nước.

Trong những năm 1970, công ty tiếp tục mở rộng dịch vụ thông qua các khoản đầu tư cho công nghệ và chiến lược phát triển. Với việc đầu tư cho thông tin và phát triển các công nghệ được kết hợp với kinh nghiệm nghề nghiệp, công ty đã đạt được những thành tựu lớn vào năm 1988. Đặc biệt là quản lý và cập nhật thông tin về từng lĩnh vực riêng lẻ của hoạt động thị trường người tiêu dùng trong nước.

- Kinh nghiệm của công ty D&B

Dun&Bradstreet (D&B) là công ty thông tin tín dụng của Mỹ, một trong những công ty có tên tuổi được tín nhiệm trong giới kinh doanh toàn cầu. Được thành lập từ năm 1841 tại Mỹ. Chi nhánh mở ở nước ngoài đầu tiên vào năm 1857, đến nay công ty đã có 300 chi nhánh ở 150 nước trên thế giới. Các chi nhánh mới được thành lập gần đây tại các nước: Đức, Ba Lan, cộng hoà Séc, Thụy Điển, Ấn Độ, Nga, Malaysia, Trung Quốc. Công ty này đã hợp tác và hỗ trợ nhiều cho trung tâm thông tin tín dụng Việt Nam (CIC).

Hoạt động chính của D&B là thực hiện các dịch vụ về thông tin tín dụngcho các ngân hàng, các doanh nghiệp và các khách hàng khác. Ngoài ra, D&B còn thực hiện các dịch vụ cho khách hàng như: đòi nợ hộ, môi giới thương mại, cung cấp thông tin thương mại, đào tạo hướng dẫn về thực hiện thông tin, phân tích tình hình doanh nghiệp...

Quan điểm của D&B về mục tiêu và lợi ích của thông tin tín dụng:

- Tránh được sai lầm trong việc quyết định tín dụng, từ đó sẽ hạn chế, ngăn ngừa rủi ro tín dụng, tránh thiệt hại cho ngân hàng.

- Chi phí đúng mức để phòng ngừa rủi ro: cơ quan thông tin tín dụngbiên soạn một bản báo cáo về doanh nghiệp có thể bán cho rất nhiều người cần cùng lượng thông tin đó, mặt khác do có chuyên môn hơn, nên sẽ giảm được giá thành thông tin rất nhiều. Nếu ngân hàng muốn tự mình điều tra để xây dựng báo cáo thì sẽ không đủ kinh nghiệm và giá thành rất cao.

- Đáp ứng kịp thời thông tin, vì D&B lưu trữ hầu hết hồ sơ của các công ty lớn, nên khi cần thông tin thì chỉ cần trong vài phút là có ngay.

- Lợi ích đối với nền kinh tế, thông tin tín dụnggóp phần thúc đẩy tín dụng phát triển, mà tín dụng là bàn đạp để phát triển kinh tế. Hơn nữa nhờ có thông tin tín dụngmà hạn chế được nhiều rủi ro, kể cả rủi ro tín dụng và rủi ro thương mại, làm lành mạnh hoá các quan hệ kinh tế.

Hệ thống TTTD ngân hàng của ngân hàng trung ương BRASIL

Kinh nghiệm về xây dựng hệ thống thông tin tín dụngcủa ngân hàng trung ương BRASIL là trường hợp cần nghiên cứu học tập (vì mô hình này giống CIC của ngân hàng nhà nước Việt Nam hiện nay): quy mô hệ thống rất lớn, có 1 tỷ hồ sơ khách hàng, kích thước 300Gb, 800 màn hình, 120.000 số dòng lệnh mã phần mềm, 500 cán bộ nghiệp vụ, 400 cán bộ hỗ trợ thay thế, 200 người thuê ngoài. Dữ liệu truyền bằng điện tử trực tuyến, thông tin từ 13 cơ sở dữ liệu của các ngân hàng. Người sử dụng bao gồm ngân hàng trung ương qua hệ thống SISBACEN, các tổ chức tài chính và công dân. Kho dữ liệu lưu trữ thông tin 60 tháng (5 năm). Các File báo cáo được làm bởi các tổ chức tài chính, các sản phẩm báo cáo được làm bởi ngân hàng trung ương. Khuôn mẫu báo cáo do ngân hàng trung ương quy định thống nhất.

Phát triển ngành báo cáo TTTD ở Trung Quốc

Lịch sử ngành dịch vụ báo cáo thông tin tín dụngcủa Trung Quốc đã có từ năm 30 thế kỷ trước. Vào tháng 6/1932, một số ngân hàng lớn đã thành lập Trung tâm báo cáo tín dụng Trung Quốc để cung cấp những yêu cầu thông tin và tư vấn. Từ khi thực hiện chính sách mở cửa, sự phát triển ngành dịch vụ thông tin tín dụngTrung Quốc được chia thành ba giai đoạn: Giai đoạn 1 (từ 6-1993), Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBC) chấp nhận cho các công ty xếp loại tín dụng được phép bắt đầu hoạt động ở các tỉnh lớn và trung bình. Hầu hết các công ty này được thiết lập bởi các ngân hàng, một số bởi tổ chức phi ngân hàng; giai đoạn 2 (từ sau khi khủng hoảng tài chính châu Á), trong thời gian này, do phát triển việc xếp loại nội bộ của các ngân hàng thương mại nên nhu cầu thị trường đối với thông tin tín dụngbị giảm xuống; giai đoạn 3 (từ khi bước ra khỏi khủng hoảng tài chính châu Á), nhận thức về các lĩnh vực tài chính, các rủi ro, những ảnh hưởng lớn của các nhà đầu tư đến dây chuyền tín dụng. Trong thời kỳ này, một mặt các quy định tài chính được tăng cường thắt chặt để làm giảm các khoản vay xấu của các ngân hàng, giảm rủi ro tín dụng. Mặt khác, nhằm tăng hiệu quả tín dụng và ngăn ngừa rủi ro tín dụng, Chính phủ Trung Quốc đã có những nỗ lực lớn để mở rộng ngành dịch vụ thông tin tín dụngvới vai trò tích cực để góp phần phát triển kinh tế và ngăn ngừa rủi ro.

Mục đích của Chính phủ Trung Quốc là tập trung vào nâng cao hệ thống thông tin tín dụngnhư là một nhiệm vụ lớn để góp phần phát triển kinh tế và nâng tầm nhận thức về việc tăng cơ cấu hệ thống dịch vụ tín dụng doanh nghiệp và người tiêu dùng. Năm 2002, trên cơ sở quyết định của Hội đồng Nhà nước, hệ thống dịch vụ thông tin tín dụngcho các DN và tư nhân đã được PBC thành lập và lãnh đạo. Tham gia lãnh đạo hệ thống này còn có 17 Bộ ngành và 5 ngân hàng thương mại. Vào năm 2003, Hội đồng Nhà nước ra chỉ thị về “khuyến khích các tổ chức báo cáo tín dụng xã hội, khơi dậy phát triển mạnh mẽ ngành thông tin tín dụng”. Một trong 5 chức năng của PBC là: “phải tăng cường hơn nữa quản lý ngành báo cáo tín dụng, phát triển hệ thống tín dụng xã hội”. Luật của PBC quy định những điều liên quan của Hệ thống Trung tâm thông tin tín dụngthuộc PBC. Đây là một tổ chức có vai trò quan trọng quản lý, định hướng phát triển ngành dịch vụ thông tin tín dụng.

Kinh nghiệm của Đài Loan

Bộ tài chính và ngân hàng trung ương Đài Loan cùng công bố văn bản "Tổ chức lại hệ thống ngân hàng" vào năm 1975. Theo văn bản này, Hiệp hội ngân hàng Đài Loan được chỉ định đứng ra thành lập Trung tâm thông tin tín dụng(gọi tắt là JCIC) cho các ngân hàng. Theo văn bản " hướng dẫn thành lập Trung tâm TTTD của Hiệp hội ngân hàng Đài Bắc" do Bộ Tài chính ban hành, JCIC được thành lập ngày 20/03/1975 với tư cách là một Vụ của Hiệp hội ngân hàng Đài Loan.

Ngày 20/05/1992, JCIC được tách ra khỏi Hiệp hội ngân hàng, với tư cách một pháp nhân độc lập, hoạt động vì mục tiêu sinh lợi. Thành viên của JCIC là các ngân hàng, các công ty đầu tư tín thác và một số chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Chức năng củaJCIClà xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin tín dụng; khuyến khích việc điều tra tín dụng của các trung gian tài chính; cung cấp các thông tin về các ngành sản xuất chủ yếu, về các công ty và cá nhân. Nguồn thu thập thông tin của JCIC được quy định bởi Luật Ngân hàng. Bộ kinh tế, cơ quan thuế, cơ quan kiểm toán, NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, công ty tài chính, công ty đầu tư tín thác phải tham gia báo cáo thông tin cho JCIC.

Kinh nghiệm TTTD tiêu dùng của Hồng Kông, Singapore

- Công ty thông tin tín dụngtiêu dùng Transunion Hồng Kông được thành lập từ 1982 bởi 12 NHTM, có tên gọi là Công ty dịch vụ thông tin tín dụng(Credit Information Service). Với mục đích ngăn ngừa rủi rủi ro trong hoạt động tài chính, vì thế ban đầu nó chỉ thu thập, cung cấp các thông tin tiêu cực. Sau khủng hoảng kinh tế châu Á đã thúc đẩy chính phủ phải thay đổi luật phá sản cá nhân. Năm 1998, luật phá sản cá nhân đã được sửa đổi, nhưng thực tế phá sản lại càng nhiều hơn, mạnh nhất là vào năm 2003. Nguyên nhân được cho là đã phát hành tín dụng thẻ quá lớn so với khả năng thực tế và cấp tín dụng tiêu dùng quá nhiều cho tầng lớp trẻ (tỷ lệ vỡ nợ nhiều nhất ở lứa tuổi từ 31-40 tuổi).

Công ty thông tin tín dụngtiêu dùng đã được củng cố lại liên doanh với Transunion và tháng 1/2003 được đổi tên thành Transunion Hồng Kông. Tháng 6/2003 được thực hiện thu thập và cung cấp cả thông tin tiêu cực và tích cực. Tháng 10/2004, các NHTM đã được nối mạng online với Transunion để báo cáo và khai thác thông tin. 72/72 các NHTM tại Hồng Kông, kể cả các chi nhánh ngân hàng nước ngoài tự nguyện tham gia thành viên Transunion, đạt tỷ lệ 100%. Thực tế sau khi thực hiện cả thông tin tích cực và tiêu cực thì Transunion Hồng Kông hoạt động rất tốt,làm cho các NHTM cho vay tiêu dùng và tín dụng thẻ có hiệu quả hơn, hạn chế rủi ro xảy ra, tỷ lệ vỡ nợ cá nhân đã giảm đáng kể.

- Tại Singapore cũng có nhiều cơ quan thông tin tín dụng, nhưng chỉ có 1 cơ quan thông tin tín dụngtiêu dùng là Credit Bureau Singapore. Sau khủng hoảng kinh tế châu Á, do đòi hỏi thực tế, các NHTM đã hợp tác để nghiên cứu thành lập và xin phép ngân hàng trung ương từ năm1999, nhưng phải đến năm 2002, công ty thông tin tín dụngtiêu dùng tại Singapore mới được thành lập. Đây là công ty cổ phần, cổ đông chủ yếu là các NHTM. Ngân hàng trung ương thông qua một quy định hướng dẫn (guideline) cho việc chia sẻ thông tin tín dụngtiêu dùng giữa các NHTM thông qua trung gian là Credit Bureau Singapore, về mặt kỹ thuật do D&B tài trợ.

2. Một số bài học đối với việc phát triển thông tin tín dụng tại Việt Nam

Từ kinh nghiệm của các nước trên thế giới rút ra một số bài học kinh nghiệm trong việc phát triển hệ thống thông tin tín dụngngân hàng Việt Nam như sau:

- Việc phát triển hệ thống thông tin tín dụngngân hàng Việt Nam là một tất yếu, một đòi hỏi khách quan trong quá trình đổi mới, đó là một trong những giải pháp để bảo đảm an toàn hệ thống ngân hàng nhằm góp phần phát triển kinh tế đất nước.

- Việc phát triển Trung tâm thông tin tín dụng(CIC) là cần thiết nhưng đồng thời phải chú trọng, tạo điều kiện để các loại hình công ty thông tin tín dụngtư nhân phát triển, tạo sự cạnh tranh, sự chia sẻ hợp lý trên thị trường thông tin tín dụngngân hàng.

- Trung tâm thông tin tín dụng CIC không nên thực hiện cả 4 dịch vụ, mà chỉ nên thực hiện báo cáo thông tin tín dụngdoanh nghiệp, còn các dịch vụ khác nên giao cho công ty thông tin tín dụngtư nhân để đảm bảo theo dõi toàn bộ nghiệp vụ thông tin tín dụngvà CIC có điều kiện đi chuyên sâu nhằm mục đích chính là đảm bảo an toàn cho hệ thống ngân hàng Việt Nam.

- Chú trọng quan tâm phát triển hệ thống thông tin tín dụngngân hàng Việt Nam không phải là khẩu hiệu, mà phải thông qua những hành động thiết thực. Chính phủ, ngân hàng nhà nước phải coi trọng thực sự, thể hiện bằng việc đầu tư vốn, lao động, tri thức cho lĩnh vực này.

- Cần phải phát triển đầy đủ các loại dịch vụ thông tin tín dụng, chú trọng tạo điều kiện hình thành công ty thông tin tín dụngtiêu dùng và sớm thực hiện dịch vụ chấm điểm tín dụng đối với cá nhân tiêu dùng.

- Vai trò của Nhà nước và ngân hàng trung ương là rất quan trọng đối với việc phát triển hệ thống thông tin tín dụngngân hàng.

- Đưa ra các giải pháp phát triển không nhất thiết phải theo từng bước tuần tự, bỏ qua bước phát triển không cần thiết để tránh tụt hậu, để có cơ hội hội nhập vào hoạt động thông tin tín dụngtrên thế giới.

- Xếp loại tín dụng doanh nghiệp nên tách ra khỏi CIC, thành công ty cổ phần của các tổ chức tài chính, các nhà đầu tư tài chính để đảm bảo khách quan, độc lập, trên thế giới ít nước để cơ quan xếp loại tín dụng doanh nghiệp trực thuộc nhà nước.

- Phát triển hệ thống thông tin tín dụngngân hàng là thường xuyên, liên tục không thể đứng yên, đứng yên là lạc hậu vì không đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao và sự phát triển liên tục của tín dụng ngân hàng vì sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của nền kinh tế mỗi nước và nền kinh tế thế giới.

- Các NHTM Việt Nam với tư cách là người hưởng lợi trực tiếp và chủ yếu nhất của hệ thống thông tin tín dụngngân hàng cần phải chú trọng chung sức để phát triển hệ thống này. Cụ thể là phải tham gia báo cáo đầy đủ dữ liệu, tích cực khai thác sử dụng thông tin.

- NHTM cần chuyển đổi chính sách tín dụng, từ chỗ dựa vào tài sản bảo đảm sang cho vay dựa vào thông tin là chính, coi chi phí thông tin tín dụngnhư là một khoản chi phí đầu vào quan trọng cấu thành trong giá thành tín dụng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Craig McIntosh and Bruce Wydick (2004), Credit information system in Less – Developed countries:Recent history and a test, World Bank (http://www.usfca.edu/fac_staff/wydick).
Tullio Jappelli and Marco Panago (2000), information sharing in credit markers: A survey, Woking paper No.36. (http://www.iue.it/finconseu/reseachactivties/)
Trung tâm thông tin tín dụng (2006), Báo cáo kết quả hoạt động phân tích, xếp loại tín dụng doanh nghiệp năm 2000-2005 và kế hoạch năm 2006, Hà Nội.
Ngân hàng nhà nước Việt nam (2004), Quyết định 1117/2004/QĐ-NHNN, ngày 8/9/2004 của Thống đốc NHNN về việc ban hành Quy chế hoạt động Thông tin tín dụng, Hà Nội.

» Tin mới nhất:

» Các tin khác: