VỀ CHÍNH SÁCH THUẾ ĐỀ XUẤT CỦA BTC ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH THÔNG QUA 1 SỐ VÍ DỤ MINH HỌA.

Bộ Tài chính vừa có công văn gửi Chính phủ về việc tiếp thu, giải trình ý kiến thẩm tra, ý kiến của đại biểu Quốc hội về dự án Luật Thuế Thu nhập cá nhân (sửa đổi).

Theo đó, trên cơ sở lắng nghe, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, để quy định vế thuế thu nhập cá nhân đối với hộ, cá nhân kinh doanh phù hợp thực tế, bảo đảm tính công bằng với thuế thu nhập cá nhân từ tiền lương, tiền công, trong đó có cả thuế giá trị gia tăng (GTGT), Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ điều chỉnh tăng mức doanh thu không nộp thuế đối với hộ kinh doanh từ 200 triệu đồng lên 500 triệu đồng/năm, đồng nghĩa hộ kinh doanh chỉ nộp thuế đối với doanh thu vượt trên mức 500 triệu đồng/năm. Cụ thể:

Thuế theo quy định cũ – thuế khoán:

• Hộ kinh doanh nộp thuế GTGT và TNCN theo tỷ lệ % trên doanh thu.
  • Nghành sản xuấ: GTGT 3% + TNCN 1,5% = 4,5% doanh thu
  • Ngành thương mại: thường khoảng 1,5% doanh thu
  • Ngành dịch vụ: 7% doanh thu

Theo chính sách đề xuất mới:

• Doanh thu ≤ 500 triệu/năm: miễn thuế.
• Doanh thu 500 triệu – 3 tỷ:
  • Nộp thuế TNSN = 15% lợi nhuận (doanh thu – chi phí).
  • Nếu hộ không chứng minh được chi phí ⇒ vẫn bị tính theo tỷ lệ doanh thu

Sau đây là 1 số ví dụ minh họa về tác động của đề xuất thuế mới của BTC đối với hộ kinh doanh hiện nay:

1. Nhóm 1 – Hộ kinh doanh nhỏ (doanh thu < 500 triệu đồng/năm)

Ví dụ:

• Chị A bán tạp hóa nhỏ ở quê, doanh thu 300 triệu đồng/năm.
• Lợi nhuận sau chi phí chỉ khoảng 60–70 triệu/năm.

📌 Ảnh hưởng khi ngưỡng chịu thuế tăng lên 500 triệu:

• Trước đây: Chị A vượt mức 100 triệu → phải đóng thuế khoán theo doanh thu
• Sau khi tăng ngưỡng: Chị A không phải nộp thuế vì doanh thu <500 triệu.

👍 Tác động:

• Thu nhập tăng thêm 3–6 triệu/năm (số tiền thuế được miễn).
• Bớt áp lực kê khai, bớt rủi ro bị “ấn định thuế”.
• Giúp hộ kinh doanh nhỏ yên tâm duy trì hoạt động.

2. Nhóm 2 – Hộ kinh doanh trung bình (doanh thu 500 triệu – 3 tỷ đồng/năm)

Ví dụ: Đối với nhóm ngành có biên lợi nhuận thấp(Cửa hàng tạp hóa, quán ăn bình dân, bán vật liệu xây dựng…) (Từ 10%-20%)

• Anh B mở của hàng bán vật liệu xây dựng doanh thu 2 tỷ/năm.
• Chi phí nguyên vật liệu, nhân công, thuê mặt bằng khoảng 1,8 tỷ/năm
• Lợi nhuận: 200 triệu/năm.

📌 Ảnh hưởng khi áp dụng cơ chế tính thuế theo thu nhập (doanh thu – chi phí):

            Trước đây: Thuế khoán mà anh A phải chịu về mặt lý thuyết: DT ấn định*1,5%

            Bây giờ:

• Nếu anh B có chứng từ chi phí, thuế suất 15% tính trên thu nhập:
  → Thuế = 200 triệu × 15% = 30 triệu/năm.

Ngược lại nếu kinh doanh lỗ thì anh B không phải nộp thuế.

• Nếu không đủ chứng từ, anh B phải nộp thuế tính theo doanh thu (ví dụ tỷ lệ 1,5% đối với ngành nghề phân phối, cung cấp hàng hóa):
  → Thuế =  1,5 tỷ*1.5% = 22,5 triệu/năm.(Nếu thuế gtgt và thu nhập cá nhân đều được miễn giảm 500tr đầu tiên)

→ Thuế =  2 tỷ*1% +1,5 tỷ*0,5%= 27,5 triệu/năm.(Nếu thuế gtgt tính trên dthu thực tế và thu nhập cá nhân đều được miễn giảm 500tr đầu tiên)

 

Ví dụ: Đối với nhóm ngành có biên lợi nhuận cao(Spa, dịch vụ làm đẹp cao cấp, thời trang thiết kế, phụ kiện điện thoại, bán đồ lưu niệm…)(Từ 30-60%)

• Chị C mở cửa tiệm Spa có quy mô khá, doanh thu 2 tỷ/năm.
• Chi phí nguyên vật liệu, nhân công, thuê mặt bằng khoảng 1 tỷ/năm
• Lợi nhuận: 1 tỷ/năm.

📌 Ảnh hưởng khi áp dụng cơ chế tính thuế theo thu nhập (doanh thu – chi phí):

            Trước đây: Thuế khoán mà Chị C phải chịu về mặt lý thuyết: DT ấn định *7%

            Bây giờ:

• Nếu chị C nộp thuế theo lợi nhuận→ Thuế = 1 tỷ × 15% = 150 triệu/năm.
• Nếu không đủ chứng từ, Chị C phải nộp thuế tính theo doanh thu (ví dụ tỷ lệ 7% đối với dịch vụ spa):
  → Thuế =  1,5 tỷ*7% = 105 triệu/năm. Hoặc 130 triệu/năm

👍 Tác động:

• Đối với hộ kinh doanh mặt hàng có biên lợi nhuận thấp thì ưu tiên đóng thuế theo lợi nhuận sẽ chịu thuế ít hơn, ngược lại đối với những hộ kinh doanh mặt hàng biên lợi nhuận cao thì sẽ chọn đóng thuế theo doanh thu để giảm số thuế phải nộp.

👉 Điểm đáng lưu ý:

• Nhóm hộ kinh doanh mặt hàng có biên lợi nhuận thấp này cần quản lý sổ sách chặt chẽ, nếu không sẽ không được khấu trừ chi phí.
• Như vậy với chính sách thuế theo dự thảo sẽ gây khó khăn cho những hộ kinh doanh lãi thấp lại phải lo về chi phí quản lý về mặt kế toán để quản lý chứng từ đầu vào.

 

3. Nhóm 3 – Hộ kinh doanh lớn (gần doanh nghiệp, doanh thu >3 tỷ đồng/năm)

Dù ngưỡng chịu thuế có tăng lên 500 triệu → hộ lớn vẫn phải nộp thuế đầy đủ.

• Có thể bị yêu cầu thực hiện chế độ kế toán đơn giản, minh bạch hơn.
• Cơ quan thuế có xu hướng quản lý kỹ hơn nhóm này vì doanh thu lớn.

👍 Tác động tích cực:

• Rõ ràng hóa chi phí giúp thuế phản ánh đúng lợi nhuận.
• Mức thuế tính theo thu nhập có thể giảm áp lực nếu chi phí cao.

👎 Tác động bất lợi:

• Rủi ro quản lý lớn hơn (kiểm tra sổ sách).
• Có thể tạo áp lực chuyển đổi thành doanh nghiệp nếu doanh thu quá cao.

Kết luận:

Ưu điểm của chính sách mới:

• Giảm gánh nặng thuế cho phần lớn hộ kinh doanh nhỏ
  • Với ngưỡng 500 triệu/năm, ước tính khoảng 2,3 triệu hộ — tương đương ~ 90% tổng hộ kinh doanh thường xuyên — sẽ không phải nộp thuế.
  • Điều này giúp hộ thu nhập thấp, làm ăn lẻ, có doanh thu nhỏ tránh được áp lực tài chính từ thuế, giúp họ “có lãi thực” thay vì phải trừ thuế ngay từ doanh thu.
• Công bằng hơn: thuế tính trên lợi nhuận thực tế
  • Việc tính thuế dựa trên lợi nhuận (doanh thu - chi phí) — thay vì doanh thu — phản ánh đúng hơn khả năng thu nhập thực. Hộ có nhiều chi phí (nguyên vật liệu, thuê mặt bằng, thuê nhân công…) sẽ chỉ phải đóng thuế nếu còn lãi.
  • Với thuế suất 15% cho nhóm doanh thu 500 triệu–3 tỷ/năm, tương đương với mức áp cho doanh nghiệp nhỏ theo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp 67/2025/QH15 — Điều này giúp tạo điều kiện cho hộ kinh doanh phát triển theo kiểu doanh nghiệp nhỏ mà vẫn có khung thuế hợp lý.
• Khuyến khích kê khai, minh bạch hơn
  • Với thuế dựa vào lợi nhuận, hộ kinh doanh sẽ có động lực giữ sổ sách, hoá đơn đầu vào – đầu ra để xác định chi phí. Điều này có thể góp phần giảm tình trạng trốn thuế, kinh doanh “chui”, đồng thời tăng tính minh bạch và gia nhập kinh tế chính thức.
  • Chính sách cũng tạo điều kiện để hộ thu nhập thấp ổn định cuộc sống mà không phải lo lắng ngay về thuế — đặc biệt có ý nghĩa nếu hộ kinh doanh nhỏ phụ thuộc vào thu nhập chính từ hoạt động này.

 Những rủi ro, thách thức hoặc điểm cần lưu ý

• Khó khăn trong xác định chi phí — thủ tục kế toán/cp quản lý tăng
  • Không phải hộ kinh doanh nào cũng dễ xác định chi phí một cách chính xác (ví dụ: hộ bán lẻ nhỏ, buôn bán tạp hoá, quán ăn vỉa hè...). Việc phải ghi chép sổ sách, giữ hoá đơn, tính toán chi phí — lợi nhuận có thể gây phiền hà, tốn thời gian hơn. Nếu không xác định được chi phí thì vẫn bị áp thuế theo tỷ lệ doanh thu.
  • Một số hộ có thể thiếu kiến thức kế toán, hoặc ít nguồn lực để thuê dịch vụ kế toán — nếu vậy, chính sách mới có thể làm tăng “chi phí không chính thức” để nộp thuế (thời gian, giấy tờ, có thể phải thuê kế toán).
• Ngưỡng 500 triệu/năm vẫn có thể chưa phù hợp với chi phí sống / mức độ “ít lợi nhuận”
  • Mặc dù 500 triệu/năm là ngưỡng miễn thuế, nhưng hoạt động bán lẻ nhỏ thường có biên lợi nhuận ròng thấp — doanh thu 500 triệu chưa chắc đã tạo ra lợi nhuận đủ cao để sống. => Có thể nhiều hộ vẫn “chết lãi” hoặc không bù được chi phí, dù được miễn thuế.
  • Với những hộ có doanh thu ngay sát ngưỡng — nếu doanh thu vượt nhưng chi phí cao — việc phải khai chi phí, chịu thuế lợi nhuận có thể tạo áp lực tâm lý và quản lý.
• Rủi ro gian lận, kê khai không trung thực
  • Việc chuyển sang khai thuế dựa vào lợi nhuận đòi hỏi minh bạch chi phí — một số hộ có thể “lách”, khai chi phí giả hoặc phồng để giảm lợi nhuận chịu thuế. Điều này có thể khiến quản lý thuế phức tạp hơn.
  • Ngược lại, nếu hộ không giữ được hóa đơn, chứng từ đầu vào hợp lệ thì bị áp thuế theo doanh thu — trong nhiều trường hợp, cách này có thể bất lợi hơn (thuế cao hơn thực tế lợi nhuận).
• Cần khung kiểm soát & hỗ trợ hành chính để đảm bảo thực thi đúng
  • Nhà nước cần có hệ thống kiểm tra, hướng dẫn kê khai, hỗ trợ hộ nhỏ để tránh tình trạng “né thuế” hoặc “khó thực hiện kế toán” khiến hộ bị “rơi vào thế khó”.
  • Nếu không có hỗ trợ, có thể xuất hiện “lệ phí ngầm” (thuê kế toán, giữ sổ sách, hóa đơn…), làm tăng chi phí vận hành cho hộ — điều vốn đang được chính sách mới giúp giảm.

✅ Đánh giá chung & khuyến nghị

Nếu đề xuất của Bộ Tài chính — nếu được thông qua — nhiều khả năng mang lại lợi ích rõ ràng cho đại đa số hộ kinh doanh nhỏ, giúp họ đỡ áp lực, dễ sống hơn, khuyến khích minh bạch hơn. Đồng thời, việc tính thuế theo lợi nhuận giúp công bằng hơn với người lao động, doanh nghiệp nhỏ.

Tuy nhiên, chắc chắn sẽ có chi phí tuân thủ (hóa đơn, kế toán, sổ sách) — điều mà không phải hộ nào cũng sẵn sàng — nên để chính sách thực sự khả thi, Nhà nước cần kèm theo hướng dẫn rõ ràng, hỗ trợ kỹ thuật, thuận lợi hoá thủ tục cho hộ kinh doanh nhỏ, tránh biến thành gánh nặng hành chính.

Để đảm bảo công bằng, hiệu quả và tránh lỗ hổng quản lý:

• Nhà nước cần quy định rõ cách kê khai chi phí hợp lý, điều kiện được trừ chi phí;
• Có thể cân nhắc ngưỡng linh hoạt theo ngành nghề, chi phí (bán lẻ, dịch vụ, sản xuất...) chứ không áp chung
• Xây dựng hệ thống quản lý — hóa đơn điện tử, sổ sách đơn giản — để vừa hỗ trợ hộ kinh doanh, vừa đảm bảo minh bạch;
• Theo dõi lâu dài để xem xét tác động đối với nguồn thu ngân sách, thị trường lao động, khuyến khích chuyển đổi sang doanh nghiệp.