NHỮNG THAY ĐỔI MỚI TRONG LUẬT THUẾ TIÊU THỤ ĐẶC BIỆT 2025 – PHÂN TÍCH, TÁC ĐỘNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG THỰC THI

GV: Nguyễn Thị Đoan Trang – Khoa Kế toán, Đại học Duy Tân

TÓM TẮT

Luật Thuế Tiêu thụ Đặc biệt số 66/2025/QH15, được Quốc hội Việt Nam thông qua tháng 6/2025 và có hiệu lực từ ngày 01/01/2026, đánh dấu một bước cải cách quan trọng trong chính sách thuế của Việt Nam giai đoạn 2025–2030. Luật này không chỉ mở rộng phạm vi hàng hóa, dịch vụ chịu thuế mà còn điều chỉnh mạnh mẽ thuế suất đối với rượu, bia, đồ uống có đường; đồng thời bổ sung các quy định tương thích với hệ thống thuế giá trị gia tăng (VAT) và hóa đơn điện tử.

1. GIỚI THIỆU

Thuế Tiêu thụ Đặc biệt (TTĐB) là loại thuế gián thu đánh vào một số hàng hóa, dịch vụ mang tính xa xỉ hoặc có ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, môi trường và đạo đức xã hội.
Ở Việt Nam, Luật Thuế TTĐB được áp dụng từ năm 1990 và đã nhiều lần sửa đổi để phù hợp với thực tế phát triển kinh tế – xã hội.

Đến năm 2025, trong bối cảnh:

• Tỷ lệ tiêu thụ rượu bia và nước ngọt có đường tăng nhanh, gây gánh nặng y tế lớn.
• Ngân sách nhà nước chịu áp lực do chính sách giảm thuế VAT và ưu đãi đầu tư.
• Quá trình chuyển đổi số, hóa đơn điện tử, và hội nhập quốc tế đòi hỏi đồng bộ hóa chính sách thuế.

Chính phủ trình và Quốc hội thông qua Luật Thuế TTĐB số 66/2025/QH15, có hiệu lực từ 01/01/2026. Luật hướng đến ba mục tiêu lớn:

1. Điều tiết tiêu dùng nhằm bảo vệ sức khỏe và môi trường.
2. Tăng nguồn thu ngân sách, bù đắp các khoản giảm thu khác.
3. Đồng bộ, hiện đại hóa hệ thống thuế, hướng đến chuẩn mực quốc tế.

 

2. NHỮNG ĐIỂM MỚI NỔI BẬT TRONG LUẬT THUẾ TTĐB 2025

2.1. Mở rộng đối tượng chịu thuế

• Đồ uống có đường (nước ngọt, trà sữa, nước tăng lực, nước trái cây đóng chai có thêm đường) chính thức thuộc diện chịu thuế TTĐB.Mục tiêu: giảm tiêu thụ sản phẩm gây béo phì, tiểu đường, bệnh tim mạch.
• Hàng hóa xa xỉ mới như xe điện cao cấp, du thuyền, máy bay cá nhân được điều chỉnh thuế để phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại và khả năng chi trả cao của nhóm thu nhập lớn.
• Dịch vụ giải trí trực tuyến cao cấp (như nền tảng cá cược, game trực tuyến có yếu tố may rủi, ứng dụng VIP có thanh toán trong trò chơi) được đưa vào diện nghiên cứu áp dụng thuế thử nghiệm nhằm kiểm soát chi tiêu ảo và rủi ro tài chính.

 

2.2. Điều chỉnh thuế suất và lộ trình tăng

• Rượu, bia:
  • Từ năm 2026–2031, thuế suất TTĐB với bia tăng từ 65% lên 90%,
  • Rượu mạnh trên 20 độ tăng từ 65% lên 90%,
  • Rượu nhẹ dưới 20 độ tăng từ 35% lên 60%.

 Mục tiêu: giảm mức tiêu thụ, đồng thời tiệm cận chuẩn thuế suất của các nước ASEAN.

• Đồ uống có đường:
  • Áp dụng mức khởi điểm 10–15%,
  • Dự kiến tăng lên 20–25% sau 5 năm (2031) tùy hàm lượng đường.

Đây là lần đầu tiên Việt Nam áp dụng loại thuế này, theo xu hướng “thuế đường” (sugar tax) tại nhiều quốc gia.

• Ô tô:
  • Ô tô dung tích lớn (>3.0L) tiếp tục duy trì thuế cao 60–150%.
  • Ô tô điện được miễn giảm 50% thuế TTĐB đến năm 2030, sau đó áp dụng dần theo lộ trình.

 

2.3. Tương thích với thuế VAT và hóa đơn điện tử

• Hàng hóa, dịch vụ chịu TTĐB không được hưởng chính sách giảm VAT theo Nghị định 174/2025.
• Doanh nghiệp bắt buộc kê khai – nộp thuế và xuất hóa đơn điện tử qua hệ thống kết nối trực tuyến với cơ quan thuế.

 Biện pháp này giúp ngăn chặn gian lận hóa đơn, trốn thuế và tăng tính minh bạch.

 

3. TÁC ĐỘNG DỰ KIẾN

3.1. Tác động tích cực

+ Đối với sức khỏe cộng đồng:

Theo ước tính của Bộ Y tế, việc áp dụng thuế với đồ uống có đường có thể giúp giảm tiêu thụ khoảng 10–15% trong 3 năm đầu, góp phần giảm gánh nặng bệnh không lây nhiễm.

+ Đối với ngân sách nhà nước:

Nguồn thu TTĐB năm 2026 dự kiến tăng 15.000–18.000 tỷ đồng, trong đó riêng nhóm đồ uống có đường đóng góp khoảng 3.000 tỷ đồng.

Khoản thu này bù đắp phần hụt do giảm VAT, đồng thời tạo nguồn cho đầu tư y tế và bảo vệ môi trường.

+ Định hướng tiêu dùng bền vững:

Chính sách thuế cao với sản phẩm xa xỉ và gây hại sức khỏe giúp định hình hành vi tiêu dùng có trách nhiệm, khuyến khích sản xuất xanh – sạch – bền vững.

3.2. Tác động tiêu cực và thách thức

_ Tác động đến giá bán:

Khi áp dụng thuế 15%, giá bán lẻ nước ngọt có thể tăng 10–12%.

_ Ảnh hưởng đến doanh nghiệp:

• • Doanh nghiệp phải điều chỉnh công thức sản phẩm, đầu tư lại dây chuyền để giảm đường.
  • Tăng chi phí tuân thủ (quản lý hóa đơn điện tử, kê khai thuế).
  • Doanh nghiệp nhỏ dễ bị ảnh hưởng nặng hơn.

_ Rủi ro gian lận thuế:

• • Một số đơn vị có thể khai sai hàm lượng đường, tách mã sản phẩm để né thuế.
  • Cần ứng dụng AI và dữ liệu lớn để kiểm soát.

 

4. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP THỰC THI

4.1. Tăng cường tuyên truyền và giáo dục cộng đồng

• Phối hợp giữa Bộ Y tế – Bộ Tài chính – Bộ Giáo dục để truyền thông về tác hại của đồ uống có đường, rượu bia.
• Đưa thông tin về “thuế sức khỏe” vào chương trình giáo dục tài chính, giúp người dân hiểu mục tiêu bảo vệ sức khỏe hơn là tăng thu ngân sách.

4.2. Hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi

• Ưu đãi tín dụng, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho các cơ sở cải tiến công nghệ, giảm đường, sản xuất sản phẩm lành mạnh.
• Khuyến khích doanh nghiệp in nhãn “Sản phẩm ít đường – tốt cho sức khỏe”, tăng khả năng tiếp cận người tiêu dùng.

4.3. Nâng cao quản lý thuế điện tử

• Triển khai hệ thống hóa đơn điện tử liên thông quốc gia, kết nối cơ sở dữ liệu bán hàng, sản lượng tiêu thụ và kê khai thuế TTĐB.
• Ứng dụng AI, Big Data trong phát hiện gian lận và đối chiếu dữ liệu theo thời gian thực.

4.4. Theo dõi, đánh giá chính sách định kỳ

• Sau 2 năm áp dụng (2026–2028), Bộ Tài chính cần đánh giá:
  • Mức độ giảm tiêu thụ các sản phẩm chịu thuế,
  • Tác động đến doanh nghiệp và ngân sách,
  • Đề xuất điều chỉnh thuế suất hợp lý hơn.

 

6. KẾT LUẬN

Luật Thuế Tiêu thụ Đặc biệt 2025 là bước tiến quan trọng trong chiến lược thuế vì sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững của Việt Nam.

Bằng việc mở rộng đối tượng chịu thuế, tăng thuế với rượu, bia và đồ uống có đường, đồng thời hiện đại hóa quản lý qua hóa đơn điện tử, Luật không chỉ tăng nguồn thu ngân sách mà còn góp phần định hướng lối sống lành mạnh, nâng cao ý thức tiêu dùng.

Tuy nhiên, để chính sách phát huy hiệu quả, Nhà nước cần kết hợp thuế khóa với tuyên truyền, hỗ trợ doanh nghiệp và giám sát công nghệ số, tránh tạo gánh nặng chi phí và bảo đảm công bằng cho mọi thành phần kinh tế.

Tài liệu tham khảo (trích yếu):

1. Quốc hội Việt Nam (2025), Luật Thuế Tiêu thụ Đặc biệt số 66/2025/QH15.
2. Bộ Tài chính (2025), Tờ trình về dự thảo Luật TTĐB sửa đổi.
3. WHO (2023), Fiscal Policies for Diet and Prevention of Noncommunicable Diseases.
4. World Bank (2024), Sugar-Sweetened Beverage Taxation in Southeast Asia: Lessons Learned.