Bài viết phân tích vai trò và tác động của công nghệ Blockchain đến lĩnh vực kế toán tài chính trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ. Bằng cách làm rõ các đặc điểm nổi bật của Blockchain như tính minh bạch, bất biến và phân tán, bài viết đưa ra những thay đổi tiềm năng trong quy trình kế toán, kiểm toán và lập báo cáo tài chính. Ngoài ra, bài viết cũng chỉ ra những thách thức khi ứng dụng công nghệ này trong thực tiễn kế toán Việt Nam, từ đó đề xuất một số khuyến nghị chính sách và hướng nghiên cứu tiếp theo.

Từ khóa: Blockchain, kế toán tài chính, chuyển đổi số, công nghệ kế toán, minh bạch thông tin.

1. Đặt vấn đề

Chuyển đổi số đang trở thành xu thế tất yếu trong mọi lĩnh vực, đặc biệt là trong kế toán tài chính – nơi yêu cầu tính chính xác và minh bạch cao. Trong đó, công nghệ Blockchain nổi lên như một công cụ tiềm năng có thể làm thay đổi cách thức ghi nhận, lưu trữ và xử lý thông tin tài chính. Vấn đề đặt ra là: Blockchain có thể mang lại những thay đổi gì cho kế toán tài chính và làm thế nào để doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng hiệu quả công nghệ này?

2. Tổng quan về công nghệ Blockchain

Blockchain là một cơ sở dữ liệu phân tán, hoạt động theo cơ chế ngang hàng (peer-to-peer), trong đó các thông tin được lưu trữ trong các khối (blocks) và được liên kết chặt chẽ với nhau bằng các hàm băm mật mã. Một số đặc tính nổi bật của Blockchain gồm:

• Tính minh bạch: Mọi giao dịch đều được ghi nhận và chia sẻ công khai trên mạng lưới.
• Tính bất biến: Một khi dữ liệu đã được ghi nhận, không thể bị sửa đổi.
• Tính phi tập trung: Không có một trung gian nào kiểm soát toàn bộ hệ thống.

3. Tác động của Blockchain đến kế toán tài chính

3.1. Tự động hóa quy trình ghi nhận giao dịch

Blockchain có thể giúp kế toán ghi nhận giao dịch một cách tự động, thời gian thực, giảm thiểu sai sót và gian lận. Các hợp đồng thông minh (smart contracts) cho phép tự động thực hiện các điều khoản tài chính theo thời gian định sẵn.

3.2. Nâng cao độ tin cậy và minh bạch

Việc sử dụng Blockchain giúp các bên liên quan (nhà đầu tư, kiểm toán viên, cơ quan quản lý…) dễ dàng truy xuất và kiểm tra thông tin tài chính mà không cần phụ thuộc hoàn toàn vào báo cáo truyền thống.

3.3. Thay đổi vai trò của kế toán viên

Kế toán viên trong tương lai có thể chuyển dần từ vai trò “ghi chép” sang “phân tích – kiểm soát hệ thống”. Họ cần trang bị thêm kiến thức công nghệ để vận hành và giám sát hệ thống Blockchain.

4. Thách thức trong ứng dụng Blockchain vào kế toán tài chính tại Việt Nam

• Thiếu hành lang pháp lý rõ ràng: Hiện chưa có quy định cụ thể về việc ghi nhận, lưu trữ dữ liệu tài chính bằng Blockchain.
• Chi phí đầu tư công nghệ cao: Đặc biệt với các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
• Thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao: Kế toán viên hiện nay còn hạn chế về kiến thức công nghệ và kỹ năng phân tích dữ liệu.
• Vấn đề bảo mật và quyền riêng tư: Dù dữ liệu bất biến, nhưng vẫn cần kiểm soát quyền truy cập để đảm bảo tính bảo mật.

5. Khuyến nghị và kết luận

5.1. Khuyến nghị

• Nhà nước cần sớm ban hành hành lang pháp lý thử nghiệm (sandbox) cho công nghệ Blockchain trong lĩnh vực tài chính – kế toán.
• Doanh nghiệp cần chủ động tiếp cận, thử nghiệm các ứng dụng Blockchain phù hợp với quy mô.
• Các trường đại học và đơn vị đào tạo cần cập nhật chương trình giảng dạy để trang bị kiến thức công nghệ cho sinh viên kế toán.

5.2. Kết luận

Blockchain có tiềm năng cách mạng hóa kế toán tài chính, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số. Tuy nhiên, để hiện thực hóa điều này, cần sự phối hợp đồng bộ giữa chính sách, doanh nghiệp và đào tạo nguồn nhân lực.

Tài liệu tham khảo

1. Nguyễn Thị Thu Hà (2022). Ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực kế toán - kiểm toán. Tạp chí Kế toán & Kiểm toán, số 5, tr. 25-30.
2. Trần Văn Dũng & Lê Minh Hùng (2021). Cách mạng công nghiệp 4.0 và chuyển đổi số trong ngành kế toán. Tạp chí Tài chính, số 10, tr. 42-48.
3. Phạm Quốc Khánh (2023). Blockchain và triển vọng ứng dụng trong báo cáo tài chính doanh nghiệp. Tạp chí Kinh tế và Dự báo, số 18, tr. 15-20.
4. Deloitte (2020). Blockchain technology and its potential impact on the audit and assurance profession. Retrieved from: https://www2.deloitte.com/
5. ICAEW (2021). Blockchain and the future of accountancy. The Institute of Chartered Accountants in England and Wales. Available at: https://www.icaew.com/