Bài viết

Bài viết - ThS. Nguyễn Khánh Thu Hằng - Trao đổi về quy định cho vay tiêu dùng của công ty tài chính

Trao đổi về quy định cho vay tiêu dùng của công ty tài chính

ThS. Nguyễn Khánh Thu Hằng

Tóm tắt

Ngân hàng Nhà nước vừa đưa ra dự thảo sửa đổi quy định về cho vay tiêu dùng nhằm khắc phục những hạn chế, thiếu sót của Thông tư số 43/2016/TT-NHNN. Những thay đổitrong dự thảo này nhằm hạn chế giải ngân trực tiếp cho khách hàng, không đoe doạ đòi nợ người thân của khách hàng, thời gian cho phép đòi nợ, trách nhiệm của công ty tài chính và Ngân hàng Nhà nước, …

Từ khoá: Vay tiêu dùng, khách hàng, công ty tài chính, Thông tư 43/2016/TT-NHNN, …

Đặt vấn đề

Vay tiêu dùng là 1 sản phẩm cho vay dưới dạng tín chấp hoặc thế chấp nhằm hỗ trợ nguồn tài chính cho các nhu cầu mua sắm mua sắm hàng gia dụng, mua xe, du học tổ chức đám cưới, đi du lịch, mua đồ nội thất, xây sửa nhà và các nhu cầu tất yếu khác trong cuộc sống hàng ngày.Đối tượng khách hàng mà công ty tài chính hướng đến thường là người dân có thu nhập trung bình có nhu cầu chi tiêu và các doanh nghiệp nhỏ. Đặc điểm của nhóm khách hàng vay tại công ty tài chính thường có mức thu nhập trung bình thấp, tình hình thu nhập không ổn định hoặc có điểm tín dụng thấp không đủ điều kiện vay tại ngân hàng.

Hiện nay, hoạt động cho vay tiêu dùng của các công ty tài chính đang rất sôi nổi vì nhu cầu mua nhà, mua xe của các khách hàng có thu nhập trung bình rất cao. Việc vay tín chấp ở công ty tài chính dễ hơn so với vay ngân hàng thương mại vì vay ngân hàng thương mại thì cần có tài sản đảm bảo. Do vậy khách hàng tìm đến các công ty tài chính ngày càng nhiều để thực hiện nhu cầu của mình. Tuy nhiên, thời gian qua hoạt động của công ty tài chính cũng gây nhiều bức xúc trong dư luận khi dùng những hành vi đòi nợ mang tính xã hội đen đối với khách hàng chưa trả được nợ theo đúng hợp đồng, … Chính vì vậy Ngân hàng Nhà nước vừa đưa ra dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 43/2016/TT-NHNN quy định cho vay tiêu dùng của công ty tài chính và đang lấy ý kiến.

Một số ưu điểm trong dự thảo

Đối với công tác thu hồi nợ, Dự thảo Thông tư quy định, biện pháp đôn đốc, thu hồi nợ phù hợp với đặc thù của khách hàng và quy định của pháp luật, trong đó thời gian nhắc nợ do các bên thỏa thuận nhưng phải đảm bảo trong khoảng thời gian từ 7 giờ đến 21 giờ; không bao gồm biện pháp đe dọa đối với khách hàng; không nhắc nợ, đòi nợ tổ chức, cá nhân không có nghĩa vụ trả nợ cho công ty tài chính. Sự thay đổi này là hoàn toàn cần thiết vì trong thời gian qua, xảy ra tình trạng một số công ty tài chính nhắc nợ, đòi nợ tổ chức, cá nhân không có nghĩa vụ trả nợ cho công ty tài chính, gây bức xúc dư luận. Nhiều công ty tài chính xử lý khoản nợ khó đòi bằng các khủng bố kiểu xã hội đen đối với người đi vay và cả người nhà của người đi vay tiền nhằm mục đích tạo áp lực để khách hàng của họ trả nợ. Tuy nhiên, hành vi này vi phạm quyền riêng tư của mỗi người, gây rối loạn trật tự xã hội. Vì vậy, quy định tại dự thảo Thông tư nhằm hạn chế tình trạng này. Đây là điều dự thảo bổ sung hoàn toàn hợp lý, chặt chẽ, theo đúng quy định của pháp luật nhằm hạn chế những tổn hại không đáng có đối với khách hàng cũng như người thân của khách hàng.

Bên cạnh đó, Dự thảo cũng quy định trách nhiệm của công ty tài chính phải thực hiện cảnh báo sớm cho khách hàng các rủi ro khi quyết định vay tiêu dùng, trách nhiệm tuân thủ nghĩa vụ hợp đồng cho vay tiêu dùng, các biện pháp công ty tài chính sẽ áp dụng nếu khách hàng không thực hiện nghĩa vụ theo hợp đồng để khách hàng tính toán về khoản vay của mình có thật sự cần thiết hay không với những rủi ro xảy ra nếu không trả được nợ đúng thời hạn đã ký kết trong hợp đồng.Định kỳ ngày 12 hàng tháng, công ty tài chính thực hiện báo cáo bằng văn bản gửi Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh, thành phố về dư nợ cho vay tiêu dùng đối với khách hàng vay trên địa bàn...để Ngân hàng Nhà nước quản lý tốt hơn hoạt động cho vay tiêu dùng này.Công ty tài chính phải thực hiện giám sát, kiểm tra, kiểm soát thường xuyên việc tuân thủ quy định của pháp luật, quy định nội bộ về hoạt động cho vay tiêu dùng đối với cá nhân, bộ phận, đơn vị có liên quan tại trụ sở chính, chi nhánh, văn phòng đại diện, điểm giới thiệu dịch vụ của công ty tài chính, đảm bảo thực hiện đúng quy trình, quy định nội bộ và quy định của pháp luật. Những bổ sung này nhằm giúp Ngân hàng Nhà nước quản lý chặt chẽ công ty tài chính hơn nên rất cần thiết.

Dự thảo còn bổ sung công ty tài chính nên áp dụng các hình thức tiếp nhận góp ý, phản ánh, khiếu nại của khách hàng, người có liên quan, đảm bảo xác thực thông tin khiếu nại cơ bản khách hàng, người có liên quan cung cấp cho công ty tài chính, trong đó tối thiểu có hai hình thức sau đây:Hình thức trực tiếp thông qua các cá nhân, bộ phận chuyên trách tại trụ sở chính, chi nhánh, văn phòng đại diện và điểm giới thiệu dịch vụ của công ty tài chính; Hình thức gián tiếp thông qua các phương tiện điện tử, tổng đài điện thoại (có ghi âm, hoạt động 24/24 giờ trong ngày, 7/7 ngày trong tuần). Và công ty tài chính phải có trách nhiệm giải quyết khiếu nại và trả lời khiếu nại của khách hàng, người có liên quan trong thời hạn tối đa 45 ngày làm việc kể từ ngày tiếp nhận khiếu nại lần đầu theo một trong các hình thức tiếp nhận trên. Điều này đảm bảo các nhân viên của công ty tài chính sẽ không làm hành động gì quá đáng đối với khách hàng. Việc tiếp nhận khiếu nại và xử lý khiếu nại là điều rất cần thiết phải bổ sung trong dự thảo Thông tư này nhằm đảm bảo sự tin tưởng của khách hàng đối với công ty tài chính.

Đồng thời Dự thảo Thông tư cũng quy định cụ thể chế độ báo cáo của công ty tài chính (về điểm giới thiệu dịch vụ, quy định nội bộ, khung lãi suất, dư nợ cho vay tiêu dùng) cho Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng, NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố nơi đặt trụ sở chính, chi nhánh, văn phòng đại diện, điểm giới thiệu dịch vụ của công ty tài chính, đảm bảo cơ quan có thẩm quyền có thể quản lý, thanh tra, giám sát hoạt động của công ty tài chính.

Một số điểm hạn chế

Dự thảo Thông tư bổ sung quy định về hình thức giải ngân cho vay tiêu dùng của công ty tài chính. Cụ thể, có 2 hình thức giải ngân, bao gồm: Thứ nhất là giải ngân thông qua bên thụ hưởng (bên cung ứng hàng hóa, dịch vụ) hoặc chuyển số tiền giải ngân vào tài khoản thanh toán của bên thụ hưởngtrên cơ sở hàng hóa, dịch vụ đã cung ứng cho khách hàngđể tiêu dùng và theo thỏa thuận tại hợp đồng cho vay tiêu dùng; Thứ hai là giải ngân trực tiếp cho khách hàng vayhoặc chuyển số tiền giải ngân vào tài khoản thanh toán của khách hàng vay theo thỏa thuận tại hợp đồng cho vay tiêu dùng. Công ty tài chính chỉ được giải ngân trực tiếp cho khách hàng vay đối với khách hàng đã và đang vay tại công ty tài chính đó và được đánh giá có lịch sử trả nợ tốt theo quy định nội bộ của công ty, không có nợ xấu theo kết quả phân loại nhóm nợ của Trung tâm thông tin tín dụng quốc gia Việt Nam, tính từ thời điểm gần nhất ký kết hợp đồng cho vay tiêu dùng. Tuy nhiên dự thảo thông tư chỉ cho phép tổng dư nợ cho vay tiêu dùng giải ngân trực tiếp cho khách hàng vay không vượt quá 30% tổng dư nợ tín dụng tiêu dùng của công ty tài chính. Điều này sẽ tác động lớn tới hoạt động cho vay của các công ty tài chính, cũng như đến việc tiếp cận các khoản vay của khách hàng. Hiện chưa có thống kê về tỷ lệ cho vay giải ngân trực tiếp cho khách hàng nhưng có thể thấy hoạt động này đang gia tăng khá mạnh thông qua các gói vay tiền mặt. Các công ty tài chính đều đang có những gói sản phẩm vay tiền mặt với hạn mức khá cao, có thể lên đến vài trăm triệu đồng.Vì vậy, việc hạn chế tỷ trọng dư nợ giải ngân trực tiếp cho khách hàng vay được cho là động thái siết lại các nguy cơ rủi ro, song chắc chắn sẽ tác động không nhỏ đến hoạt động kinh doanh của các công ty tài chính.

Theo dự thảo này, việc siết chặt cho vay bằng tiền mặt đã làm công ty tài chính hạn chế cho vay tiêu dùng tại các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa như vậy sẽ hạn chế mục tiêu đẩy lùi “tín dụng đen” mà Ngân hàng Nhà nước đang nổ lực thúc đẩy. Vậy nên hãy để công ty tài chính tự xác định tỷ lệ giải ngân phù hợp, căn cứ vào danh mục khách hàng và từng khách hàng cụ thể.

Ý kiến hoàn thiện dự thảo

Thứ nhất mô hình cho vay tiêu dùng đã góp phần tích cực đẩy lùi “tín dụng đen”. Vì vậy, khi điều chỉnh các chính sách cho vay với lĩnh vực tiêu dùng cũng cần hài hòa các mục tiêu vừa kiểm soát được hoạt động cho vay đồng thời phải đảm bảo sát thực tiễn mới hy vọng mang lại lợi ích cả về kinh tế và hiệu quả xã hội. Nếu siết chặt quá sẽ khó đạt được mục tiêu đẩy lùi “tín dụng đen”. Bởi vì, nếu siết chặt thì người tiêu dùng sẽ khó tiếp cận được nguồn vay của công ty tài chính (nếu so với vay nóng, vay tín dụng phi chính thức) như vậy thì mục tiêu đẩy lùi “tín dụng đen” sẽ bị rào cản và khó đạt được mục tiêu như mong muốn. Vì vậy, muốn cho vay tiêu dùng góp phần giảm thiểu “tín dụng đen” thì các tổ chức tín dụng, công ty tài chính phải đẩy mạnh cho vay tiêu dùng. Ví dụ, khi người có nhu cầu vay tiêu dùng để tổ chức đám cưới hay trả tiền viện phí,…nếu không vay được công ty tài chính vì công ty tài chính bị khống chế 30% giải ngân tiền mặt nên không thể giải ngân được thì có thể họ sẽ đẩy các khách hàng này vào trường hợp đi vay “tín dụng đen” để phục vụ cho chi phí nóng. Chính vì thế, việc giới hạn giải ngân về tiền mặt sẽ không hỗ trợ giải quyết “tín dụng đen” nếu Nhà nước đưa ra trần khống chế 30%. Thông thường những người liên quan đến tín dụng đen là người có nhu cầu vay tiền mặt ngay, chứ không phải là người vay tiền để mua hàng hóa và dịch vụ… Vì thế, siết lại việc cho vay giải ngân trực tiếp cho khách hàng vay của công ty tài chính cũng cần thiết nhưng nếu siết chặt quá thì người cần tiền gấp buộc phải tìm đến tín dụng đen để giải quyết nhu cầu cấp bách. Điều này sẽ làm cản trở mục tiêu đẩy lùi “tín dụng đen” của Nhà nước.

Thứ hai việc giải ngân trực tiếp cho bên cung ứng hàng hóa, dịch vụ có thể sẽ giúp cho việc kiểm soát dòng tiền cho vay, phòng tránh được rủi ro nhưng không phải dễ thực hiện với tất cả mọi dịch vụ và mọi nhu cầu của khách hàng. Bởi nếu như với khách hàng vay vốn để mua xe, máy tính hay các thiết bị đồ dùng như ti vi, tủ lạnh, máy giặt, máy điều hoà,… thì có thể dễ dàng thực hiện còn với các nhu cầu vay tiền đi chữa bệnh, đóng học phí, du lịch, tổ chức đám cưới, tiệc liên hoan,… sẽ nhiều bất tiện nên người dân sẽ không tìm đến công ty tài chính.

Thứ ba, Khi ký kết hợp đồng cho vay thì các công ty tài chính đã xét khả năng trả nợ đồng thời kiểm tra đến việc người vay dùng số tiền này để làm gì. Khi công ty tài chính kiểm tra và thấy rằng nhu cầu của khách hàng đó là thiết yếu, khách hàng này không có nợ xấu, có khả năng trả nợ thì có cần thiết phải khống chế toàn bộ dư nợ, tín dụng của công ty tài chính không thể quá 30% là cho tín dụng tiền mặt hay không.

Kết luận

Những bổ sung trong dự thảo Thông tư số 43/2016/TT-NHNNlần này, mục tiêu là để hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay tiêu dùng. Vì hiện nay hoạt động cho vay tiêu dùng đang diễn ra rất mạnh và các công ty tài chính chỉ quan tâm đến lợi ích của mình mà không tính nhiều đến các rủi ro khách hàng gặp phải. Đa số khách hàng vay tiêu dùng tại Việt Nam là những người trẻ, những đối tượng có nhu cầu chi tiêu cao nhưng chưa có kinh nghiệm kiểm soát chi tiêu và dễ sa vào bẫy nợ nần.Tuy nhiên, cách tốt nhất để vừa thúc đẩy hoạt động cho vay thuận lợi, vừa đảm bảo giảm thiểu tối đa nợ xấu thì bản thân các công ty tài chính phải có chính sách tín dụng phù hợp với điều kiện kinh doanh của doanh nghiệp và tuân thủ tuyệt đối chính sách đó và đặc biệt các công ty tài chính cần phải tuân thủ luật pháp, trên cơ sở hiểu được các nhu cầu người dân, doanh nghiệp để đáp ứng nhu cầu đó, không nên tìm đến các khách hàng không có nhu cầu vay để cố gắng thuyết phục họ vay như hiện nay. Vì vậy những bổ sung trong Dự thảo Thông tư này là cần thiết để đảm bảo quyền lợi và tính mạng của khách hàng. Và việc kiểm soát mục đích sử dụng vốn của khách hàng vay cá nhân tại công ty tài chính là điều cần phải làm để thị trường phát triển an toàn. Tuy nhiênNgân hàng Nhà nước và Chính phủ cần khuyến khích các công ty tài chính như mở rộng đối tượng cho vay, mở rộng quy trình vay, xét đơn một cách nhanh chóng, thuận tiện hơn, nhưng phải đảm bảo trong khuôn khổ luật pháp, khuôn khổ quản trị rủi ro của các doanh nghiệp để hạn chế được “tín dụng đen” đang phát triển ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa, …

Tài liệu tham khảo

» Tin mới nhất:

» Các tin khác: