16/09/2025 07:56:13 AM

Bài viết

Bài Viết - ThS. Nguyễn Khánh Thu Hằng - Xây dựng Biểu thuế CEPA Việt Nam – UAE: Cơ hội, Thách thức và Triển vọng

Xây dựng Biểu thuế CEPA Việt Nam – UAE: Cơ hội, Thách thức và Triển vọng

Nguyễn Khánh Thu Hằng

Tóm tắt

Việc ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Việt Nam – UAE (CEPA) vào tháng 10/2024 đánh dấu bước tiến quan trọng trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam, đồng thời mở ra cơ hội mới để khai thác thị trường Trung Đông. Để hiện thực hóa các cam kết thuế quan, Việt Nam đang xây dựng Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt giai đoạn 2025–2027. Bài báo này phân tích bối cảnh ký kết CEPA, nội dung lộ trình cắt giảm thuế nhập khẩu, đánh giá tác động đối với thương mại song phương và nền kinh tế Việt Nam, đồng thời thảo luận các thách thức cũng như đưa ra kiến nghị nhằm bảo đảm thực thi hiệu quả. Kết quả cho thấy, nếu được triển khai đồng bộ, CEPA sẽ thúc đẩy tăng trưởng kim ngạch thương mại hai chiều, mở rộng đầu tư và củng cố vị thế Việt Nam tại khu vực Trung Đông – Bắc Phi. Tuy nhiên, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về pháp lý, năng lực quản lý và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước.

Từ khóa: CEPA, Việt Nam – UAE, thuế nhập khẩu ưu đãi, thương mại song phương, hội nhập kinh tế.

1. Bối cảnh

Ngày 28 tháng 10 năm 2024, Việt Nam và Các Tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất (UAE) đã ký Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện (CEPA), đánh dấu hiệp định thương mại tự do đầu tiên của Việt Nam với một nước Ả Rập.

Theo CEPA, cả hai bên cam kết cắt giảm/xóa bỏ hầu hết thuế nhập khẩu đối với hàng hóa xuất khẩu của nhau: UAE sẽ loại bỏ thuế nhập khẩu đối với khoảng 99% hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam; Việt Nam sẽ xóa bỏ thuế đối với khoảng 98,5% hàng hóa xuất khẩu từ UAE.

Kim ngạch thương mại song phương tăng mạnh: năm 2023 đạt khoảng 4,7 tỉ USD, lên 6,5 tỉ USD năm 2024. Việt Nam xuất siêu sang UAE, nhập khẩu cũng tăng. Việc xây dựng biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt là để thực hiện cam kết CEPA, tạo điều kiện thực thi rốt ráo lộ trình cắt giảm thuế nhập khẩu. (Thông tin theo đề nghị của Bộ Tài chính)

Việt Nam sử dụng Danh mục hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu Việt Nam theo phiên bản AHTN 2022 (ASEAN HS 2022) sẽ áp dụng đến hết năm 2027; từ 2028 sẽ dùng phiên bản mới AHTN 2028. Việc ban hành Nghị định biểu thuế CEPA giai đoạn 2025–2027 là cần thiết để đảm bảo khớp với phiên bản mã hàng hiện hành.

2. Nội dung cam kết thuế của Việt Nam trong CEPA

Theo nội dung dự thảo mà Bộ Tài chính đang lấy ý kiến:

Việt Nam cam kết tự do hóa thuế nhập khẩu cho nhóm lớn hàng hóa (không tính các bộ linh kiện đồng bộ – CKD). Tổng mức độ tự do hóa là 90,3% trong lộ trình cam kết thuế nhập khẩu.

Lộ trình cụ thể:
  • Xóa bỏ ngay 3.564 dòng thuế (≈ 31,96% tổng biểu, trừ CKD)
  • Sau 3 năm: thêm 554 dòng thuế (≈ 4,97%)
  • Sau 5 năm: thêm 672 dòng thuế (≈ 6,03%)
  • Sau 7 năm: thêm 3.894 dòng thuế (≈ 34,92%)
  • Sau 10 năm: thêm 1.381 dòng thuế (≈ 12,39%)

Ngoài ra có những dòng thuế giữ nguyên thuế suất hiện hành: 1.021 dòng thuế (≈ 9,16%), và 64 dòng thuế (≈ 0,57%) không cam kết cắt giảm. Tổng số dòng thuế trong lộ trình là 11.150 dòng.

Việc ban hành Nghị định mới nhằm cụ thể hóa biểu thuế này giai đoạn 2025–2027 để thực thi CEPA, tuân thủ các quy định pháp luật trong nước và các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết/hợp tác (Luật Thuế xuất khẩu, nhập khẩu; Luật Hải quan; các Nghị định liên quan; luật điều ước quốc tế; sử dụng mã hàng AHTN/HS 2022).

3. Phân tích tác động

3.1 Cơ hội

Gia tăng cạnh tranh cho xuất khẩu Việt Nam: Khi thuế nhập khẩu tại UAE được xóa bỏ hoặc giảm mạnh đối với hầu hết hàng hóa Việt Nam, sản phẩm Việt sẽ có lợi thế về giá so với các đối thủ chưa có FTA/CEPA hoặc có mức ưu đãi thấp. Sản phẩm như nông sản, thuỷ sản, hàng tiêu dùng, dệt may, giày dép, đồ gỗ… được nhắc đến là những mặt hàng sẽ hưởng lợi lớn.

Tăng kim ngạch thương mại song phương: Cam kết thuế xóa bỏ sẽ thúc đẩy xuất khẩu từ Việt Nam sang UAE, đồng thời cũng mở cửa cho hàng hóa UAE vào Việt Nam. Điều này không chỉ về giá mà còn về cơ hội cho doanh nghiệp tiếp cận thị trường, quảng bá thương hiệu, liên kết chuỗi cung ứng.

Thu hút đầu tư từ UAE và khu vực Trung Đông: Có thể mở rộng đầu tư trong các lĩnh vực chế biến – xuất khẩu, công nghệ, nông nghiệp sạch/halal, logistics, năng lượng, cơ sở hạ tầng. UAE muốn tận dụng vai trò trung tâm thương mại, logistic kết nối giữa châu Á – Trung Đông – châu Phi.

Phát triển sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế: Việc áp dụng CEPA đặt ra yêu cầu về tiêu chuẩn xuất khẩu, xuất xứ (rules of origin), kiểm tra chất lượng, hàng hóa halal, vệ sinh an toàn thực phẩm, kỹ thuật – giúp nâng cao chất lượng sản phẩm Việt Nam theo nhu cầu thị trường quốc tế. Điều này là nhân tố thúc đẩy nâng cao năng lực sản xuất, chuỗi cung ứng.

Tác động lan tỏa tới chuỗi sản xuất trong nước: Các ngành cung cấp vật liệu, đóng gói, logistic,… sẽ hưởng lợi từ tăng cầu. Sự cải thiện trong thủ tục hải quan, quản lý xuất nhập khẩu, chứng nhận xuất xứ,… cũng có thể giúp giảm chi phí thời gian và tài chính.

3.2 Thách thức

Hiệu quả thực thi lộ trình thuế: Dòng thuế nào được xóa bỏ ngay, dòng nào sau 3, 5, 7, 10 năm — doanh nghiệp cần nắm rõ. Việc thay đổi thuế suất từng bước có thể gây bất ổn về kế hoạch sản xuất, nhập khẩu nguyên vật liệu nếu doanh nghiệp chưa chuẩn bị tốt.

Chi phí tuân thủ và năng lực nội tại thấp: Để hưởng ưu đãi thuế, doanh nghiệp xuất khẩu phải đáp ứng quy tắc xuất xứ, chứng nhận xuất xứ, tiêu chuẩn SPS/TBT, chứng nhận halal nếu cần. Nếu thủ tục phức tạp, chi phí cao, nguồn lực nhỏ lẻ sẽ khó tiếp cận để được hưởng ưu đãi.

Rủi ro chuyển hướng thương mại (trade diversion): Các quốc gia khác cũng ký các FTAs với UAE (hoặc đang đàm phán). Nếu họ có ưu đãi tốt hơn hoặc sớm hơn, sản phẩm của Việt Nam có thể bị cạnh tranh mạnh. Ví dụ, trong bài nghiên cứu (về trái cây, hạt) đã có cảnh báo rằng nếu UAE đàm phán với nhiều đối tác hơn, Việt Nam có thể mất thị phần trong tương lai.

Thời gian và năng lực pháp lý, thể chế: Cần ban hành nghị định biểu thuế, các văn bản hướng dẫn, các thể chế hải quan, quản lý xuất nhập khẩu, chứng nhận xuất xứ, kiểm tra chứng nhận, giải quyết tranh chấp,… đều cần được hoàn thiện. Nếu có sự chậm trễ, doanh nghiệp và hoạt động thương mại có thể gặp khó khăn.

Ảnh hưởng tới ngành trong nước bị cạnh tranh mạnh: Một số ngành nhập khẩu từ UAE nếu bị xóa thuế ngay hoặc rất thấp có thể cạnh tranh với sản xuất nội địa, ảnh hưởng tới các nhà sản xuất trong nước nếu chưa đủ năng lực cạnh tranh về giá, chất lượng.

4. Những điểm cần lưu ý khi xây dựng Biểu thuế CEPA

Kiểm soát chặt quy tắc xuất xứ (Rules of Origin): Xác định rõ tiêu chí xuất xứ cụ thể theo từng mã HS. Cần đảm bảo rằng chi phí đáp ứng xuất xứ không vượt quá lợi ích; chế độ chứng nhận xuất xứ rõ ràng, minh bạch và hiệu quả.

Minh bạch và hướng dẫn cho doanh nghiệp: Các văn bản hướng dẫn chi tiết, đào tạo, phổ biến, tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận.

Xây dựng lộ trình thích hợp: Việc xóa bỏ thuế một số mã hàng ngay, một số mã lâu hơn, nên có các hỗ trợ đi kèm cho các ngành bị ảnh hưởng; cần có các biện pháp phòng vệ nếu hàng nhập khẩu ảnh hưởng tới sản xuất trong nước.

Đảm bảo đồng bộ với các khung pháp lý quốc tế và nội luật: Như sử dụng phiên bản AHTN/HS 2022; các quy định của WTO, của ASEAN (Hiệp định Hải quan ASEAN), luật xuất nhập khẩu, luật hải quan, luật điều ước quốc tế… Việc này giúp tránh mâu thuẫn, tranh chấp, đảm bảo tính pháp lý và khả thi.

Giám sát hiệu quả thực thi: Theo dõi kim ngạch, sản lượng, giá cả, thị phần, tác động tới doanh nghiệp nội địa; có thể điều chỉnh chính sách nếu có hiệu ứng bất lợi lớn.

5. So sánh với các FTA / CEPA tương tự

Các nghiên cứu “ex-ante” (trước khi thực thi) đã được làm cho các ngành như dệt-may, trái cây và hạt (fruits & nuts) cho thấy rằng việc giảm thuế nhập khẩu theo CEPA sẽ có tác động tích cực đáng kể tới xuất khẩu của Việt Nam, nếu Việt Nam tận dụng được ưu đãi.

Hơn nữa, tầm ảnh hưởng của CEPA với UAE được so sánh với các hiệp định tương tự mà UAE ký với các nước ASEAN hoặc châu Á; ở nhiều hiệp định, UAE cam kết xóa thuế sớm cho nhiều nhóm hàng, và doanh nghiệp trong các quốc gia này đã chuẩn bị trước về tiêu chuẩn, xuất xứ, logistic để tận dụng lợi thế. Điều này cho thấy Việt Nam cần học hỏi các thực tiễn tốt (best practices).

6. Kiến nghị

Dựa trên phân tích ở trên, đây là một số kiến nghị cụ thể:

Hoàn thiện khung pháp lý và thể chế trước khi ban hành Nghị định CEPA, bao gồm các nghị định hướng dẫn chi tiết về biểu thuế, chứng nhận xuất xứ, kiểm tra, giám sát hải quan.

Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) trong việc tiếp cận ưu đãi thuế, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt ngành nông sản, thực phẩm Halal.

Tăng cường năng lực kiểm soát chất lượng, SPS/TBT, tiêu chuẩn Halal để các sản phẩm xuất khẩu sang UAE/Trung Đông đáp ứng yêu cầu thị trường.

Xác định các ngành then chốt cần được hỗ trợ chuyển đổi nếu bị ảnh hưởng bởi nhập khẩu cạnh tranh mạnh hơn do xóa bỏ thuế nhanh.

Giám sát, đánh giá định kỳ (“review”) biểu thuế CEPA sau khi thực thi, để điều chỉnh, khắc phục các điểm bất hợp lý nếu xuất hiện.

Đẩy mạnh quảng bá thị trường UAE, xây dựng thương hiệu Việt Nam tại UAE, tận dụng ưu đãi thuế, logistic, thương mại điện tử, đường bay, kết nối doanh nghiệp.

Phối hợp quốc tế, học hỏi các nước ASEAN hoặc các đối tác khác đã làm CEPA/FTA tương tự để ứng dụng các mô hình tốt về thực thi, hỗ trợ doanh nghiệp, minh bạch thủ tục.

 

Kết luận

Việc xây dựng Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt của Việt Nam để thực thi CEPA với UAE là bước đi có ý nghĩa chiến lược, vừa đáp ứng cam kết quốc tế vừa mở ra nhiều cơ hội lớn cho xuất khẩu, tăng trưởng kinh tế, và đa dạng hóa hợp tác thương mại, đầu tư. Nếu được xây dựng thận trọng, đồng bộ về pháp lý, có lộ trình rõ ràng, và doanh nghiệp được hỗ trợ, biểu thuế CEPA sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị phần tại UAE và khu vực Trung Đông, đồng thời đóng góp vào thúc đẩy kim ngạch thương mại song phương đi lên. Tuy nhiên, vẫn cần cảnh giác với rủi ro thực thi, chi phí tuân thủ cao, và sự cạnh tranh từ các nước có ưu đãi tương tự.

Tài liệu tham khảo

1.    Reuters. (2024, October 29). Vietnam, UAE sign Comprehensive Economic Partnership Agreement. Truy cập tại: https://www.reuters.com

2.    Báo Quân đội Nhân dân. (2024). CEPA bridges Vietnamese goods with Middle East and Africa. Truy cập tại: https://en.qdnd.vn

3.    The Diplomat. (2024, December). Vietnam-UAE’s CEPA: A Strategic Gateway Between ASEAN and the Gulf. Truy cập tại: https://thediplomat.com

4.    ResearchGate. (2023). Ex-Ante Evaluation of the Vietnam-UAE CEPA Impact on Vietnam’s Exports of Garments to the UAE. Truy cập tại: https://www.researchgate.net

5.    ResearchGate. (2024). The Potential Impact of Vietnam-UAE CEPA on Vietnam’s Fruits and Nuts Exports in the Context of Halal Economic and Trade Development. Truy cập tại: https://www.researchgate.net

6.    Bộ Tài chính Việt Nam. (2025). Dự thảo Nghị định Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt CEPA giai đoạn 2025–2027.

 

» Danh sách Tập tin đính kèm:

» Các tin khác: